Marek Balon: tak rodziła się pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski

W czterdziestą rocznicę przełomowych dla historii Polski wydarzeń, związanych z przybyciem do rządzonego przez komunistów kraju Karola Wojtyły – już w roli papieża Jana Pawła II – Marek Balon opublikował ciekawe wydawnictwo, pełne nieznanych szerzej kontekstów i ilustracji. „Pierwsza pielgrzymka Ojca Świętego Jana Pawła II do Ojczyzny” ukazuje kulisy przygotowań oraz przebieg samej pielgrzymki, wraz z nieudaną kampanią władz komunistycznych zniechęcenia Polaków do spotkania z papieżem.

Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski – Marek Balon opisuje kulisy przygotowań

Marek Balon opisuje wydarzenie bez precedensu. Po serii wystąpień robotniczych w wielu miastach Polski (Radom, Ursus, strajki na Wybrzeżu), zmęczona reżimem komunistycznym ludność otrzymała swoisty prezent od Opatrzności w postaci wyboru na Stolicę Piotrową krakowskiego kardynała Karola Wojtyły. Nowy papież, świetnie zorientowany w nastrojach społecznych ówczesnej Polski Ludowej, możliwie szybko chciał odwiedzić swój kraj.

Aby pielgrzymka doszła do skutku, wymagana była zgoda władz komunistycznych na czele z Edwardem Gierkiem. Te z kolei próbowały do tego niedopuścić, lecz uginały się pod argumentami Episkopatu i dziennikarzy spoza Polski, regularnie dopytujących, kiedy papież Jan Paweł II odwiedzi swoją ojczyznę. O tym, jak łatwo zburzyć resztki wizerunku Polski Ludowej władze przekonały się po ocenzurowaniu częsci przesłania Jana Pawła II do wiernych archidiecezji krakowskiej z końcówki 1978 roku. Sam fakt ingerencji w treść przesłania, które miał opublikować Tygodnik Powszechny, wywołała reakcję prasy światowej oraz polityków z niektórych państw Zachodu.

W lutym i marcu 1979 r. trwały negocjacje Episkopatu z rządem w ramach Komisji Wspólnej. Ich celem było wypracowanie kompromisowego programu pielgrzymki. Stojący na czele władz kościelnych prymas Stefan Wyszyński potrafił zręcznie rozgrywać te obrady, podwyższając swoje oczekiwania w różnych sprawach. Z drugiej strony, władze komunistyczne próbowały krać kartą swojej polityki zagranicznej i naciskały na wizytę papieża w obozie Auschwitz. „List Jana Pawła II do prymasa Polski z 25 kwietnia stanowił spory cios dla peerelowskich władz. Papież podkreślał, że cały program pobytu w Polsce ustala Konferencja Episkopatu i abp Casaroli oraz Kuria są tego świadomi. Kontakty z władzami mają być nawiązywane wyłącznie w porozumieniu z prymasem Wyszyńskim i sekretarzem Episkopatu” – pisze Marek Balon w rzeczonej publikacji.

Zniechęcić Polaków do Jana Pawła II

Bezpośrednio przed pielgrzymką władze przystąpiły do propagandowej akcji zniechęcania Polaków do partycypacji w wizycie nowego papieża. Cenzura wzmogła swoje działania, szczególnie wycinając prasowe nawiązania do rocznicy męczeńskiej śmierci św. Stanisława, przypadającej właśnie na rok 1979, czy też pozytywnego wpływu wyboru kard. Wojtyły na pozycję w świecie Polski i Kościoła. Swoje robiła także telewizja. Jak pisze Marek Balon:

„do samego końca nie ujawniono liczby transmisji, chcąc tym samym zmniejszyć frekwencję podczas spotkań z Ojcem Świętym, zatrzymując ludzi w domach przed telewizorami. Później we wszystkich telewizyjnych transmisjach i migawkach wycinano tłumy, koncentrując uwagę widzów na księżach, zakonnicach i starszych osobach”.

Intensywne przygotowania do pielgrzymki realizowano także po stronie Episkopatu. W krótkim czasie udało się stworzyć kościelną służbę porządkową – to również był wymóg niejako wymuszony przez postawę władz peerelowskich podczas negocjacji. Ponieważ MO dostała polecenie pilnowania tras przejazdów papieża i niewkraczania na teren stref przewidzianych dla wiernych podczas nabożeństw, to właśnie panowie w żółtych czapeczkach stali się na kilka dni jedynymi przedstawicielami „władzy” dla milionów Polaków. I to też pozytywnie musiało wpłynąć na kształtowanie się atmosfery tych spotkań. Potęgowało odczucie społecznego uczestnictwa w wydarzeniu nie tylko religijnym, ale też patriotycznym i narodowym. Dzięki pierwszej pielgrzymce Jana Pawła II do Polski odnowiono też liczne kontakty między kuriami oraz odbudowano zanikające gdzieniegdzie grupy religijne.


Zacytowane w tekście fragmenty pochodzą z książki Marka Balona pt. „Pierwsza pielgrzymka Ojca Świętego Jana Pawła II do Ojczyzny”, wydanej przez Dom Wydawniczy Rafael, Kraków 2022.